نگاهی بر رمان نقطه‌ی صفر مرزی
نوشته مرتضی خبازیان‌زاده، نشر مرکز ، تهران، ۹۶
داستان بر محور روایت گروگانگیری سربازان مرزبان ایرانی در منطقه بلوچستان شکل می گیرد. داستان دارای ساختاری منسجم و قوی است. نقطه قوت داستان تعلیق‌های گوناگونی است که نویسنده سعی داشته با استفاده از آنها خواننده را با خود تا پایان داستان همراه خود کند. این داستان دارای یک روایت اصلی و چند قصه فرعی است که بر محوریت جغرافیا و جامعه انسانی در بلوچستان در نقاطی با هم تلاقی می کنند. این روایت های متعدد باعث شده است دست نویسنده در دادن یک تصویر چند وجهی از جامعه باز باشد.
نویسنده با دادن فکت‌های واقعی و ملموس از جامعه و جغرافیای وقوع داستان سعی کرده است روایتی دست اول و حقیقی از آنچه که در بلوچستان روی داده بدهد. معرفی خیابان‌ها، کوچه باغ‌های شهر ایرانشهر که عمدتا داستان در آن می گذرد نقطه روشنی در این روایت است. این خود نشانگر تحقیقات اولیه نویسنده درباره مردم و جغرافیای داستان مورد نظر است. در این بین برخی اسامی شبه بلوچی مانند شاوی یا شامیر برای خواننده محلی گیج‌کننده می باشد.
شخصیت پردازی‌های قوی داستان به همراه توصیفات جزیی ،صحنه واقعی را برای خواننده به تصویر می کشد. هر چند جا داشت با برخی فلاش‌بک‌ها پس‌زمینه شکل گیری شخصیت‌ها را بیشتر تبین می کرد. مثلا پیش زمینه خانوادگی سربازان گروگان بیشتر می توانست در شکل گیری ارتباطات داستان کمک کند.
حال آنکه برخی شخصیت‌های فرعی همانند سرگرد بهتر دارای پیشینه معرفی شده‌اند.
رمان نقطه‌ی صفر مرزی علاوه بر اینکه یک رویداد ادبی است، نیز یک رویداد اجتماعی موثر در سیستان و بلوچستان است. اینکه یک رویداد اجتماعی که در مقطعی چشم همه هم میهنان و حتی جهانیان را به این منطقه معطوف ساخت نیاز است علاوه بر نقل حادثه در خبر باید در ادبیات صاحب تاثیر باشد.
روایت مرتضی خبازیان‌زاده نگاه نویسنده‌ای کنجکاو ، اما از نگاه برون جامعه است. جامعه برای رسیدن به تعادل نیاز است هر دو نگاه درونی و برونی را ببینید و بشنود تا بتوان قضاوتی درست داشت. نویسنده با انجام تحقیقات محلی توانسته است نگاه بیرونی منصفانه‌ای را در داستان روایت کند. هر چند برخی فاکتورهای موثر در داستان گروگانگیری ۹۲-۹۳ کمتر بدان‌ها پرداخته شده است. مثلا نظام قبیله‌ای منطقه و سرداران کمتر سخنی به میان آمده است. ظرفیت ارتباطی میان مردمان دو طرف مرز از طریق تعاملات تجاری آزاد یا قاچاق و حتی سایر ارتباطات اجتماعی در چندین مورد در داستان روایت شده است.
در مجموع هم به لحاظ ادبی و هم اجتماعی رمان نطقه‌ی صفر مرزی رویداد مثبتی ارزیابی می شود. امید است روایت‌های ناگفته سیستان و بلوچستان توسط قلم‌های منصف گفته شود.
جمعه ۱۵دی ۱۳۹۶ زاهدان
T.me/balanchir
