چابهار و گردشگری

ظرفیت ها

مهمترین ظرفیت‌های گردشگری چابهار را می توان به چهار گروه عمده دریا، طبیعت، مردم(فرهنگ) و تجارت(منطقه آزاد) کرد. چابهار و منطقه باستانی تیس(تیز) از دیرباز تا کنون یک بندرگاه مهم تجاری حد واسط شبه قاره هند و آسیا- آفریقا بوده است. از دوره لیدیایی بعدا هخامنشیان و دوره‌های معاصر تیس-چابهار یک مسیر تجاری امن برای جهان بخصوص جهان بین النهرین و آفریقا بوده است. اکنون با وجود منطقه آزاد و معافیت مالیاتی و حتی تحریمی به تنهایی می تواند بار تجارت و ترانزیت کشور و حتی آسیا میانه و افغانستان را به دوش بکشد.
چابهار علاوه بر ظرفیت دریا دارای طبیعتی جذاب است. این جاذبه‌های شامل تالاب‌ها، کوه‌ها و برآمدگی‌های طبیعی فرسایش یافته، سواحل صخره‌ای و در برخی جاها شنی است.
مردمان ساکنان منطقه چابهار دارای فرهنگ متنوع متشکل از فرهنگ ایرانی-بلوچی، سواحلی-آفریقای و همچنین متاثر از خرده فرهنگ های هند و سند است. این تنوع به دلیل دریایی بودن منطقه و ارتباطات تاریخی است که در طول زمان شکل گرفته است. عناصر فرهنگی مردم متاثر از بلوچ بودن و در برخی موارد سندی(جدگال) بودن، تجارت برده، ارتباط با آفریقا است. پس تنوع فرهنگ یکی دیگر از ظرفیت‌های گردشگری چابهار است.
ظرفیت دریا و گردشگری دریایی از دیگر ویژگی چابهار است که می توان از آن نام برد. ساحل آب گرم، بازی‌ها ‌‌و ورزش های مربوط به آب می تواند یکی دیگر از پتانسیل های چابهار برای ایجاد ظرفیت گردشگری نام برد.

زیر ساخت

زیرساخت های شهری شامل جاده‌ها و خیابان‌ها، سهولت در دسترسی به جاذبه، امکانات رفاهی شامل هتل متل یا استراحتگاه موقت و محلی، سهولت و وفور خدمات شهری مانند رستوران‌ها، زیرساخت ارتباطی مانند اینترنت یا تلفن از مولفه‌های تاثیرگذار در ارتقا سطح کمی و کیفی خدمات گردشگری در چابهار است‌‌. شهر چابهار ظرفیت لازم جهت خدمت رسانی مناسب برای جمعیت ساکن و عبوری روزانه خود را ندارد. اگرچه در سال‌های اخیر در زمینه ارائه خدمات شهری اندکی پیشرفت حاصل شده است، اما امکانات شهری جواب گوی ظرفیت حداقل سه برابر جمعیت در پیک حضور مسافر نیست. عدم وجود نقشه جامع گردشگری و توسعه در شهر چابهار و دوگانگی شهر و منطقه آزاد از دیگر موانع توسعه شهر چابهار بخصوص در زمینه خدمات شهری و گردشگری است.
ظرفیت تجاری منطقه آزاد از مهمترین جاذبه فعلی چابهار است. بازار سنتی چابهار از دیگر نقاط جذاب برای جمعیت عمده گردشگران و مسافران است. در سال‌های اخیر به دلیل تورم گسترده در کالاهای مصرفی و خوراکی بخصوص در منطقه سیستان و بلوچستان حجم مسافرت های کاهش یافته یا حداقل میزان ماندگاری افراد کمتر شده است. واردات کالاهای بادوام از دیگر جاذبه‌های گردشگری و تجاری چابهار با وجود منطقه آزاد است.
مهمترین عوامل تاثیر گذار در رضایت گردشگر سهولت و فراوانی خدمات شهری است. این عامل تعدیل کننده نقش مهمی در ورودی گردشگر دارد.

از عوامل تاثیر گذار بین المللی در توسعه گردشگری و بهره‌برداری عمده از ظرفیت‌های منطقه می توان به عامل تجارت و ترانزیت اشاره کرد. نبود زیرساخت ارتباطی و بندرگاهی در چابهار، زیرساخت های ضعیف بین شهرهای استان مانند راه و گمرکات معمولا سرمایه گذراندن عمده بین المللی را از کار در این منطقه بر حذر می دارد. هاب چابهار با اپراتوری چین یا هند در مرحله بهره‌برداری و عملیاتی کامل نیست. رقابت منطقه ای بنادر چابهار و گوادر پاکستان از دلایل عقب ماندن چابهار در جذب عمده ظرفیت‌های تجاری جهانی است.
نبود زیرساخت ارتباطی و ترانزیت از مسائل مهم ملی است که نیاز به برنامه‌ریزی جدی برای ایجاد ظرفیت ترانزیت و گردشگری ملی و بین‌المللی به مقصد چابهار است. از مهمترین وظایف دولت ها ایجاد بسترها زیرساختی جهت اثربخشی و بهره گیری از ظرفیت‌های بالفعل یا بالقوه هر منطقه است. راه آهن، آزاد راه های بین شهری ، حمل و نقل هوایی و کارگو تنها با حمایت و هدایت دولت میسر است. هر چند دولت‌ها با آهنگ کند قدم‌هایی در این زمینه برداشته اند اما در تسریع این اقدامات موفقیت چشم گیری کسب نکرده‌اند.
به کارگیری ظرفیت های بومی از دیگر عوامل تاثیر گذار در رشد و توسعه منطقه است. در این زمینه باید تعامل دو سویه دولت-ملت جهت تبدیل نیروی ساکن به نیروی محرک آموزش دیده نیاز است. این آموزش می تواند در زمینه توسعه آموزش عمومی یا گسترش آموزش های فنی و حرفه‌ای مناسب‌ با نیازهای جامعه شکل گیرد. سیستان و بلوچستان دارای بالاترین آمار ترک تحصیل و پایین ترین سطح‌ سواد است. برای هر گونه توسعه عامل انسانی با سواد بسیار تاثیر گذار است.

الگوها

الگوی مطلوب برای مقاصد گردشگری می تواند بر چهار رکن انسان آگاه، زیرساخت و طبیعت و فرهنگ شکل گیرد. انسان تعلیم دیده و آگاه هم میزبانی بهتر و هم گردشگری مسؤلیت پذیرتر است. برای آنکه بتوان از ظرفیت‌های گردشگری و طبیعت یک منطقه حراست و مراقبت کرد شرط اول خودآگاهی مردمان بومی از اهمیت و جایگاه آنها در توسعه منطقه است. برای عینی تر شدن این مسئله چند مثال ذکر می شود: مثلاً باید مردم بومی چابهار ازاهمیت تالاب‌ها، زیبایی شهر، پاکسازی سواحل آگاه گردند.
بخش دیگر از رکن انسان آگاه تعلیم افراد به منظور ایجاد کسب و کارهای با محوریت گردشگری است. افراد چه کسانی که مستقیم یا غیر مستقیم در جوامع گردشگری حضور دارند باید به عنوان بخشی از برنامه فرهنگ عمومی مسئله گردشگر و گردشگری آموزش داده شود. دیگر اینکه باید علاوه بر ایجاد کسب و کارها یی با محوریت گردشگری باید افرادی به شکل تخصصی آموزش ببینند.
مبحث زیرساخت که قبل تر بحث شد. مهمترین موضوع در بحث زیر ساخت اهتمام دولت در ایجاد بسترهای مناسب جهت رفاه و دسترسی بهتر و بیشتر به مناطق گردشگری است.
طبیعت با ویژگی‌های متنوعی که در منطقه دارد پایه اصلی جاذبه گردشگری است. باید هر توسعه گردشگری با نگاه به حفظ جاذبه فعلی و کمترین دست اندازی و تغییر شکل گیرد.
تنوع فرهنگی منطقه برای بسیاری از مردم به عنوان یک جاذبه گردشگری به حساب می آید. تمرین زیست جاری مثلا یک ماهیگیر بلوچ، یک ناخدا، یک کارگر یا کشاورز با عناصر گونه گون فرهنگی یا هنری برای بسیاری یک تجربه عالی است. پس حفظ سنن، خوراک، پوشاک موسیقی و رقص و غیره می تواند ذائقه گردشگری خاص را تحریک کند.

چابهار دارای ظرفیت منحصر بفردی در زمینه محیط و فضای زیستی است. دریا، کوه ها، تپه ماهورهای فرسایشی، کویر و رمل، درختان سروی کهن سال از نمونه های محیط چابهار هستند‌. در سال های اخیر به دلیل طرح‌ها غیر مطالعاتی همانند پتروشیمی ، آب شیرین کن‌ها و صیدهای ترال صدمات جبران ناپذیری در حال وقوع است که در آینده می تواند بسیاری از ظرفیت‌های محیط زیستی این منطقه را به نابودی بکشاند. بیشتر ظرفیت‌های محیطی و فضایی چابهار در مرحله بالقوه هستند و تقریبا هیچ طرح گردشگر-محوری برای استفاده یا تجاری سازی آنها با محوریت مردم محلی وجود ندارد.
در مولفه‌های درآمدی و معیشتی محوریت با دو عنصر قاچاق سوخت یا صیادی سنتی است. هرچند بسیاری از افراد غیر بومی سعی کرده‌ اند تجارت در منطقه آزاد را پیش ببرند اما در سال‌های اخیر به دلایل سیاسی و بین المللی رونق بندرگاه و تجارت خرد کم رونق شده است. نبود برنامه جامع جذب سرمایه‌های بین المللی، کم بودن مشوق‌های تولیدی، ریسک بالای سرمایه گذاری و بالا بودن هزینه تولید و نبود زیرساخت ارتباطی از دیگر دلایل نبود رونق در مسائل تجاری چابهار است. اکنون تنها بخش گردشگری است که تقریبا جور بخش های دیگر را می کند و این بخش نقش یک صنعت پیشران در این برهه فعلی دارد.
مولفه‌های زیربنایی همانند راه سهل وصول، قطار، نبود یک فرودگاه مناسب، مشکلات ارتباطی مانند تلفن و اینترنت، گاز، آب شرب و صنعتی، مراکز درمانی و رفاهی و بسیاری دیگر از عوامل زیرساختی در یک وضعیت بسیار ضعیف یا متوسط هستند. از طرفی همان‌گونه بالاتر اشاره شد وجود نیروها انسانی آگاه و کار آزموده ماندگار از دیگر دلایل عقب ماندن توسعه منطقه خاص در بخش گردشگری است.
برای بهبود امور نیاز است اول یک اراده ملی یا محلی با محوریت گردشگری و تجارت در استان و کشور برای این مناطق شکل گیرد. به کارگیری ظرفیت نیروی بومی یا ساکن از دیگر عوامل محرک در پیش برد این اراده است‌. به عبارت دیگر نیاز است دولت با همیاری مردم این ظرفیت‌های منطقه را در برنامه های میان مدت و یا طولانی مدت به نقطه بهره برداری برساند.

برای تسریع در روندهای توسعه نیاز است در ابتدا انسان توسعه گرا و توسعه محور پرورش داد. به عبارت بهتر بار اصلی توسعه بر دوش عوامل انسانی ماهر و کاربد و شهروندان آگاه است. پس برای آنکه این گونه طرح های به نتیجه مطلوب برسد نیاز است بیش از پیش به سرمایه گذاری بر روی نیروی انسانی توجه شود.
دوم حفاظت از محیط زیست و حفظ فضای طبیعی است که مهمترین عامل در دسترس جهت بنا این توسعه است.
دولت به عنوان نگهبان زمان وظیفه ایجاد زیرساخت و هماهنگی میان بخشی چه در سطح محلی و ملی یا حتی بین المللی را بر عهده دارد. قطعا ایجاد بسترها مناسب نیازمند کار و زمان طولانی است. این امر تنها از نهاد دولت بر می آید تا زیرساخت های سختی افزار یا نرم‌افزاری لازم را ایجاد کند.
استفاده از بخش خصوصی ملی و بین المللی در مرحله‌ی بعدی می تواند یکی دیگر از پایه های توسعه گردشگری و توسعه منطقه باشد.


راهکارها
الف: سرمایه گذاری بر روی تربیت نیروی انسانی
ب: جذب سرمایه‌های خارجی جهت تسریع در ایجاد زیرساخت ها
ج: توسعه گردشگری دریا محور
د: توسعه زیرساخت ورزش های آبی
ه: مشارکت مردم در طرح های خرد یا کلان چه از طریق سرمایه یا خدمات
و: ایجاد هاب تجاری و ترانزیتی همانند دبی،گوادر به مقاصد آسیا میانه، ترکیه و اروپا

چابهار ظرفیت‌های گردشگری، تجاری و طبیعی خوبی برای تبدیل شدن به هاب گردشگری جنوب شرق ایران و حتی محدود اقیانوس هند دارد. اما این ظرفیت در بستر زیرساخت ضعیف و قوانین و مقررات دست و‌ پا گیر ملی از طرفی نبودن مشارکت فعال و آگاهانه مردم به تدریج حیف می شود. بنابراین برای بهره گیری از این ظرفیت‌های در عرصه ملی و جهانی نیازمند شکل گیری یک اداره ملی و همراهی بومی جهت اثربخشی و ثمردهی این ظرفیت است.
به طور خلاصه توسعه‌ای گردشگری چابهار نیازمند یک نگاه جامع به انسان، طبیعت و زیرساخت است. هنگامی این امر تحت یک لوای واحد ابراز وجود کرد می شود به آینده امیدوار بود

نوشته‌های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *