قدرت سینما

دنیا امروز را اگر دنیا رسانه بنامیم سخنی به گزاف نگفته‌ایم. در این بین یکی از قوی‌ترین رسانه‌های این قرن سینما است. با پیشرفت دنیا در زمینه‌ها تکنولوژی و علم ارتباطات این رسانه نیز سعی کرده‌ است از این دستاوردها بهره حداکثری ببرد. چند مدت پیش درباره فیلم‌های سینمایی و قدرت ایجاد ارتباط فرهنگی در این بلاگ بحث کردیم. امروز می خواهم به عنوان نمونه چند مورد از قدرت‌نمایی‌هایی سینما در عرصه فرهنگی و هنر را به شما نشان دهم.

تبلیغات

یکی از روش‌های مدرن تبلیغات، تبلیغ محصول به صورت غیرمستقیم در فیلم است. این نوع تبلیغات هرچند پیشینه‌ای طولانی در سینما دارند اما امروزه شرکت‌های بزرگ با بازتعریف این شیوه سعی در معرفی محصولات خود از این طریق دارند. مثلا قبلا در فیلم‌های سینمایی شرکت‌ها تولید کننده سیگار سعی می کردند با لابی کردن با تهیه کنندگان فیلم سعی کنند بازیگر مشهور فیلم در بخشی از سکانس‌ها مثلا سیگار بکشد. بعدها دولت‌ها این نوع تبلیغ را در فیلم‌ها برای سیگار ممنوع کردند. این نوع تبلیغات آگاهانه و به صورت غیرمستقیم در فیلم‌ها استفاده می شود. مثلا مادر خانواده غذا را با فلان ماده غذای محصول شرکت فلان می پزد. این گونه تبلیغات در ناخودآگاه افراد تاثیرگذار هستند.

به تازگی والت‌دیزنی سازنده فیلم‌های انمیشنی در یکی از نمایش‌هایش به نام «Shake It Up» به طور غیرمستقیم از زبان یکی از شخصیت‌ها کارتونی به نرم‌افزارهای متن باز حمله می کند. فرد در یکی از دیالوگ‌ها می گوید «آیا از کد متن‌باز برای صرفه‌جویی وقت و ویروسی که در آن پنهان است استفاده می کنی؟» این گفتگو بحث‌های زیادی را درباره نقش منفی و مخرب والت‌دیزنی در جامعه متن‌باز/آزاد به راه انداخته است. این نوع حمله را آنها از نوع حمله‌های اپل به این گونه نرم‌افزارها می دانند. خوب والت‌دیزنی در حال حاضر متعلق به پیکسار یکی از اقمار اپل است. این نوع حمله به جامعه متن‌باز از طریق کانال دیزنی که برای کودکان برنامه بخش می کند آنها را به این گونه نرم‌افزارها بدبین می کند.

یکی دیگر از انواع تبلیغات که معمولا در فیلم‌ها مشاهده می شود تبلیغ محصولات اپل است. مثلا بازیگر اصلی فیلم وقتی با لپتاپش کار می کند به طور برجسته مارک اپل را نشان می‌دهند. یا وقتی می خواهد آهنگ گوش کنند حتما آیپاد را در دستش می بینیم. نمونه دیگر از تبلیغات فیلم‌های هالیودی تبلیغ و بزرگنمایی دستاورد‌های نظامی آمریکا است. به عنوان نمونه در فیلم بتل‌شیپ کارگردان به روش‌های بصری گوناگون تجهیزات نظامی آمریکایی را به نمایش می گذارد. نوع همیشگی پروپاگاندای آمریکایی قدرت بلامنازع این کشور است. در فیلم‌ها اکثرا می بینیم قهرمان فیلم که کشور یا حتی همه جهان را از دست دشمنان زمینی و غیر زمینی نجات می‌دهد یک آمریکایی است. او از تجهیزات بسیار پیشرفته برای نابودی دشمنان استفاده می کند. حتی اگر کسانی دیگر در این نبردها شرکت دارند ولی تحت امر آن فرد امریکایی هستند. نمونه‌ها این گونه تبلیغات را در سری فیلم‌های انتقام‌جویان، بتل‌شیپ، جان کارتر و کلبه‌ای در جنگل که همگی محصول ۲۰۱۲ هالیود هستند می بینیم. پیام غالب این فیلم‌ها عبارت است از قدرت ماورایی آمریکا، نجات بخشی آمریکا از خطرات زمینی و ماورای آن، داشتن تکنولوژی‌های منحصر به فرد و قدرتمند، رهبری آمریکا و چیزهایی از این قبیل.

قدرت رسانه

به درستی اهداف پیش پرده که در غالب هنر و سینما می آیند کاری ندارم ولی باید به قدرت تاثیرگذاری سینما حتما باید اشاره کرد. اینکه کدام نوع توسعه نرم‌افزار درست است یا اهداف آمریکا به حق هستند یا خیر موضوع بحث این نوشته نیست بلکه به قدرت سینما در نفوذ در ضمیرناخودآگاه و آگاه بشر باید معترف بود. آنها(آمریکایی‌ها) به درستی این حقیقت را دریافته‌اند و از این ابزار برای پیشبرد اهداف خود بهره می جویند. برای مطالعه بیشتر در زمینه رابطه پنتاگون و هالیود می توانید به مقاله «پنتاگون و هالیود» نوشته رونالد هیلتون از دانشگاه استنفورد مراجعه کنید.

ما و سینما

در کشور ما نیز معمولا فیلم‌های هالیودی خیلی زود پس از اکران در صدا و سیما به نمایش گذاشته می شوند. خوب فیلم‌ها آمریکایی خودتان می دانید کمابیش سکانس‌هایی دارند که در صدا و سیما به نمایش گذاشته نمی شوند. صحنه‌هایی که خودتان بهتر می دانید منظورم چیست. اما واقعا ساده‌انگاری است که فکر کنیم فقط با بریدن این گونه سکانس‌ها فیلم را به قول معروف می توان تطهیر کرد. این گونه بخش‌ها مانند شکلاتی هستند که درونش با مغز دانه‌ها پر شده است. وقتی شکلاتی را می خورید حتما آن دانه را نیز فرو خواهید برد. چیزی که نویسندگان سعی می کنند به خورد مخاطب دهند معمولا اگر مخاطب نسبت به آن هوشیار باشد کمتر آن را جذب می کند ولی پیام‌های اصلی معمولا در لابه‌لای بخش‌های مختلف تعبیه می شود به گونه‌ای که مخاطب نسبت به آن کمتر آگاه هست. نمونه‌های بالا را برای تبلیغات بار دیگر مرور کنید تا متوجه این حرفم شوید.

در پایان بار دیگر تاکید می کنم که باید از رسانه‌ها سینما غافل نبود. نکته‌ی دیگر اینکه وقتی یک اثر هنری را می بینید یا مطالعه می کند آن را  با ذهن نقاد پیگیری کنید.

پی‌نوشت اول: اگر علاقه‌مند به داستان‌های علمی تخیلی از نوع فضایی هستید بد نیست به مناسبت حضور مریخ نورد کنجکاوی فیلم جان کارتر را ببینید.

پی‌نوشت دوم: اگر خطای نوشتاری در متن دیدید تقصیر خواب‌آلودگی و شب‌نویسی است ۸-O