کتاب : تحقیقی در امثال و حکم زبان بلوچی
زبان دُر بیانں بلوچی منی منی باندات همیش و مروچی منی
شوهاز
کتاب “تحقیقی در امثال و حکم بلوچی” نوشته دُرمحمد کرد در سال ۱۳۸۹ توسط نشر افکار با شمارگان ۱۱۰۰ نسخه در ۳۶۰ صفحه منتشر شد.
نویسنده در مقدمه به تعریف مثل، یا بتل در بلوچی، می پردازد. جایگاه مثل در فرهنگ بلوچی، نحوه کاربرد، ریشه و خاستگاه آنها موضوعی است که در مقدمه با آنها اشاره شده است. “ضرب‌المثل فشرده‌ی مختصر خرد و تعقل یک نژاد هستند”.
بتل
مثل به عنوان یکی از عناصر فرهنگ جامعه نشانگر تعالی فکری و زبانی آن جامعه است. اختصار و ایجاز دو خصیصه مهم مثل در همه زبان‌ها است. فرهنگ بلوچی چون مدت‌ها نمود نوشتار نداشته است،نتوانسته است ضرب‌المثل‌ها و امثال حکم خود را جمع‌آوری و منتشر کند. استفاده از مثل یا بتل نشانه‌ای از تعالی معنوی و فکری یک زبان و فرهنگ مربوط آن است. چون آن فرهنگ و زبان مربوط به آن توانسته در کوتاه‌ترین فرم ممکن پیامی عمیق فلسفی، ادبی، اخلاقی را به مخاطب انتقال دهد و تاثیرگذار باشد.
روش
در این کتاب امثال و حکم بر اساس الفبا فهرست‌بندی شده‌اند. مثل‌هایی که در آن وجود دارند همانگونه که درُمحمد کرد در مقدمه آورده است بادو گویش سرحدی و مکرانی بلوچی بیان شده‌اند. غالب نوشتار به گویش سرحدی بوده که ناشی از تاثیر گویش خود نویسنده است.
این اثر تحقیقی حاصل کار چندین ساله نویسنده در تحقیق میدانی و کتابخانه‌ای است. همانگونه که پیشتر اشاره شد چون زبان بلوچی دارای دایره‌المعارف امثال و حکم مدونی نبوده است محقق عملا باید به گفتار مردم و “پیران‌زمانه” مراجع می کرد تا بتواند آنها را جمع‌آوری کند. در زبان بلوچی اشعار ملافاضل یکی از منابع گنجینه امثال حکم آن زبان است.
در نگارش مثل‌ها به زبان بلوچی از رسم‌الخط معرفی شده توسط سیدظهورشاه هاشمی استفاده شده است. برخی واژگان عاریتی فارسی نیز با رسم‌الخط فارسی نوشته شده‌اند. در این کتاب برای تلفظ از جدول ابداعی مرحوم استاد اشرف سربازی استفاده شده است. این گونه آوانگاری مثل‌ها کمی خواندن را دشوار و ارجاع علمی به آن را مخدوش کرده‌است. بهتر بود برای آوانگاری مثل‌ها از الفبای آوانگاری بین المللی استفاده می شد. چون این نوع آوانگاری مورد استفاده در کتاب یک قرارداد ابداعی است و چندان در آوانویسی مستند نمی باشد.
سرایی پر شه دشمن ءَ بیت گهتر انت شه آیی که هالی بیت.
معنی: خانه پر از دشمن از خانه خالی بهتر است. (تاکید بر زندگی اجتماعی).
Seraae por sha doshemen aa bit gehter ent sha Aaey ke Haali bit.
این کتاب اثری ماندگار در ادبیات بلوچستان است. جمع‌آوری و تبین فلسفه هر مثل کمک شایانی به نشر و حفظ فرهنگ اصیل خواهد کرد. هر چند نویسنده بنا بر مصالحی بسیاری از توضیحات و حواشی درباره مثل‌ها را حذف کرده است،اما همین چند خط بخشی از پیام مثل را می رسانند. این کتاب را می توان به عنوان یک مرجع و یک منبع آموختن ادبیات، فرهنگ، فلسفه و جهان بینی مردم بلوچ به حساب آورد.
درباره نویسنده
دُر محمد کرد در سال ۱۳۲۹ در دهستان سنگان متولد شد . تحصیلات ابتدایی را در دبستانی در سنگان که همزمان با اولین دبستان در شهر خاش افتتاح شد بود گذراند . تحصیلات متوسطه را در مدارس خاش و زاهدان به پایان رساند و در سال ۱۳۵۱ به استخدام آموزش و پرورش در آمد. وی در سال ۶۵ پس از بازگشایی دانشگاهها بعد از انقلاب فرهنگی توانست تحصیلات اش را در رشته ادبیات فارسی به اتمام رساند. کرد از سال ۷۳ شروع به جمع آوری ضرب المثلهای بلوچی نمود و توانسته بسیاری از امثال و حکم رایج در منطقه سرحد و مکران را جمع آوری نماید.
احتمالا آقای درمحمد کرد باید پدر یاسر کرد باشد .
کار شایسته ای انجام داده اند انتظار می رود دیگر عزیزانی که دستی در بلوچی نویسی دارند
نیز اهتمام بورزند تا زبان بلوچی از گزند و نابودی ، دور بماند .
@ناروئی
درسته
امید که چنین شود
ممنون جناب دانشور عزیز
طی ۲-۳ سال اخیر با همگانی شدن اینترنت در بلوچستان، روند رو به رشدی در جامعه به سمت فرهنگ بلوچی شکل گرفته است. و تلاش‌های این عزیزان می‌تواند کمک بیشتری به این رشد روزافزون بنماید
با تشکر از اطلاع‌رسانی عالی شما
سلام و درود بر آقای درمحمدکرد.
پیش از این شنیده بودم که پدرگرامی یاسر عزیز، شخصیتی مذهبی و بسیار معتقد هستند.که غالب اوقات شان در در تبلیغ دین خدا می گذرد. اما بعدا دربحثی ازکتاب، وفرهنگ بلوچی، از خود یاسر شنیدم که پدرشان یک کتاب ـ همین کتاب ـ هم تالیف کرده اند. و انتظار داشتید شاخ در نیاورم؟!
آخر جماعتی جماعت را چه به کار قومی و فرهنگی! تصویری که از این جماعت داشتیم، فقط همین بود که در پیچ تند کوچه ای گیرت بیندازند. و همان ورد همیشگی…الحمدلله ماشما دیک وارته الخ….ادامه دارد…
Hmm……RTL display make me confused……And I dont know arabic language……Well,can you help translating fedoraproject wiki’s homepage?
قسمتی از این یادداشت را قبلا نوشته بودم که مهمان رسید. تعطیل کردم، و الآن، ادامه اش…
الحملله ماشما دیک وارته…وباقی حرفشان؛ که در هر جای بلوچستان که با این گروه ها روبرو شوی ، همان است؛ کلمه به کلمه. بی کمترین تغییر؛ که به موجب فاصلۀ زمان، یا مسافت، یا با تغییرشخص (امیر) در آن اتفاق بیفتد.انگار که یک نوار ضبط صوت!! و من همیشه، بیش از آنکه به محتوای نوار سخن شان توجه کنم، غرق این حیرتم که این ها چرا اجازه ندارند، از خودشان هم یک کلمه به ان بیفزایند.یا یک کلمه از آن کم کنند.چرا باید همه بنشینند و همان دیکته ای را بنویسند که ( احتمالا) سی سال پیش، یک آقایی که شاید تا حالا به رحمت خدارفته، نوشته و تحویل اولین (امیر) داده بوده است.دوستان ما احتمالا نمی دانند که این دیکته کردن، قومیتی با « دیکتاتور» دارد. و دیکتاتور همین تحفه نطنز هایی هستند که این روز ها یکی یکی ، از وحشت انقلابیون مسلمان ، دارند پس می افتند؛ یا به زیر کشیده می شوند. روی این حساب، وبه حساب تلاوت کلام الله وترجمۀ آیات خدا، که قرآن را برای تفکر و تعقل فروفرستاد،می توان به این نتیجه رسید که دیکتۀ نظر خود به دیگران، عین دیکتاتوری است.و منافات جزیی و کلی با دستورات دین مبین اسلام دارد….دور افتادم؛ گرجه خیلی هم بی ربط نیست.اما حاجی در محمد!
حاجی درمحمد کرد که خود سی سال به بچه های ما دانش آموخته است نمی تواند از همان کسانی باشد که فرمان آقای مافوق را طوطی وار، وبی کم و کاست، مثل نصوص کلام الله برای دیگران تکرار کنند. در نزد ایشان تنها مافوق، خداست و کسی دیگر را به جایگاه خدا نشاندن شرک است. و ایشان بحمدالله از این کبیره ها منزه و مبراست. می داند که مکلف است که در چونی و چرایی آفرینش تفکر کند. و در چگونه زیستن انسانها صاحبنظر باشد . ایشان معتقد است که دنیا مزرعۀ آخرت است. پس انسان برای آنکه توشۀ آخرتش را بیندوزد باید درست کار باشد پس باید به درستی تربیت شود. فرهیخته شود. توانایی ها و ارزش های خود را بشناسد.و با این شناختها از کورۀ امتحان بدر آید.
وبا این آگاهی است که حاجی درمحمد کرد بعد از بازشستگی هم بیکار نمی نشیند. همان التزام دینی، اجتماعی، انسانی اش را این بار در این راه به انجام می رساند.
نمی دانم تاحالا چند نفر با آگاهی، وبی تعارف از فکر و عمل ایشان قدر دانی کرده اند. اما امیدوارم، ما اولین ها نباشیم.
خداوند عمر با برکت و عزت ایشان را بیش از آن کناد. و در همه کار دینی و دنیی موفق شان بداراد.
عالی وبی نظیر
مسرورشدم
لینک
دوست ارجمند چنان چه صلاح دانستیدayoob673.blogfa.com ////بلوچانی زبان را از نظرات ارزشمندت بهره مند نمای.
با سلام. میشه درمورد
زبان بلوچی بنویسید. دستور زبانش، مقالات مربوطه و… منابع کمی درمورد زبان بلوچی هست چراااااااا؟؟؟؟
@افسانه
در همین سایت بگریدن چیزایی هست. قطعا بعدا در حد توان خواهم نوشت
میشه درمورد دستور زبان بلوچی سرحدی ایوب ایوبی یا در کل زبان سرحدی بنویسید؟
با سلام، میشه کتاب ها را دانلود کرد.
نه فکر نکنم
سلام دوستان، در رابطه با کاربرد همزه(ء) در رسم الخط سید هاشمی از نظرات موافق یا مخالف خود ما رامستفیذ نمائید.
آدرس لینک
http://sahman214.blogfa.com/post/107
با حذف کردن همزه از رسم الخط بلوچی خواندن متون بلوچی بسیار آسان تر می گردد و به نظر می رسد هیچ نیازی به نوشتن همزه در زبان بلوچی نداریم و این مشکل با حرکت گذاری حل می شود.
چونت شه خداو لوتین شومه حال خوبی