آیا فرهنگ بلوچی از بین خواهد رفت؟۷
بخش آخر نتیجه گیری
در سری مقالات «آیا فرهنگ بلوچی از بین خواهد رفت؟» به اساسی ترین سوال درباره فرهنگ بلوچی بر اساس اصول علمی و مشاهدات تجربی سعی شد جواب داده شود. در مقوله ترقی و زوال هر فرهنگ مولفههای زیادی موثر هستند.
در ابتدا باید مقوله فرهنگ تعریف میشد. در بین مردم عامه فرهنگ معنای گستردهای دارد. در عام ترین مفهوم مقوله فرهنگ و آداب و رسوم معادل آمدهاند. با مراجعه به منابع جامعه شناسی و فرهنگ شناسی فرهنگ مادی و غیر مادی تعریف میشود. حال باید فرهنگ را به قسمتهای ملموس قابل اندازه گیری تقسیم کرد تا بهتر بتوان آن را مورد موشکافی قرار داد. هر قسمت را عنصر فرهنگی مینامیم. در بررسی فرهنگ یک جامعه عناصر و تحول آنها معیار مناسبی برای سنجش تحول فرهنگ است.
حال که با مقوله فرهنگ آشنایی نسبی حاصل شد. باید به اصل موضوع یعنی زوال یا دوام فرهنگ بلوچی پرداخته میشد. در ابتدا باید به منشا پیدایش این نگرانی پرداخت. همانگونه که در بالا بیان شد فرهنگ یک جامعه عناصر منحصر به خود را دارد. هر عنصر در گذر زمان دچار تحول میشود. این تحول در عناصر گاهی تند و گاهی کند میشود. سرعت این تحول به نفوذ یک عنصر در میان مردم و عواملی دیگر بستگی دارد. عدم پویایی کافی در میان عناصر فرهنگ بلوچی تضادهایی را میان نسل نو و قدیم به وجود میآورد.
در تبار شناسی زوال فرهنگ باید گفته شود که فرهنگها در تماس با یک دیگر دچار تغییر و تحول میشوند. اگر یک فرهنگ در یک جامعه در سطح پایین تر از فرهنگ حاکم بر یک اجتماع باشد، فرهنگ عمده سعی در جذب فرهنگ خرده در خود میکند. فرهنگ بلوچی چون در کشورهایی که در آن واقع است یک فرهنگ خرده به حساب میآید در نتیجه همیشه تهدید هضم شدن در فرهنگها عمده را حس میکند.
زبان ستون نگه دارنده یک فرهنگ است. به معنای دیگر چنانچه زبان یک اجتماع دچار تحول و زوال شود فرهنگ آن زبان نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. حال اگر زبان یک جامعه نیازهای روزانه گویش ورانش را مرتفع نکند کم کم کارکرد خود را از دست میدهد و شاید مردم به فکر استفاده از زبان جایگزین و تحول اساسی در زبان خود شوند. در فهم یک زبان سه مقوله بسیار مهم دخیل هستند: بافت کلام، تاریخ اجتماع و ادبیات. عدم آگاهی در هر کدام از سه مقوله گویش وران را در درک مفاهیم تولیدی در یک زبان دچار مشکل میکند.
بلوچستان به علت آن که دارای تاریخ مکتوب کم سنی است، بسیاری از حوادث و رویدادهای تاریخی سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شدهاند. در این تاریخ شفاهی بسیاری از جنبههای یک حادثه از بین رفتهاست و یا با دیدگاهی خاص نقل شدهاست. کمبود منابع قدیمی در ادبیات بلوچی خود دلیلی بر نوپا بودنش است.
علاقه مند بودن مردم به فرهنگ خود بالیدن به آن یکی از مولفههای دوام یک فرهنگ است. هر میزان رضایت مندی مردم از یک فرهنگ بیشتر باشد آن فرهنگ بهتر میتواند به بالندگی خود ادامه دهد.مردم میتوانند با تولیدات فرهنگی خود به بالندگی فرهنگ خود کمک کنند.
در خاتمه این سری مقالات باید توجه مخاطبان عزیز را به نکاتی چند در باره دوام فرهنگ بلوچی جلب کنم:
۱. زبان اصیل بلوچی پشتوانه قدرتمند زبان بلوچی است. چنانچه این زبان دچار زوال شود فرهنگ معادل آن از بین خواهد رفت.
۲. زبان بلوچی همان گونه که اشاره رفت دارای مکتوبات قدیمی نیست، بنابراین تحقیق علمی را در این زمینه دشوار میسازد. از همه محققان در این زمینه درخواست میشود تا آنجایی که مقدور است درباره تاریخ زبان بلوچی تحقیقاتی را انجام دهند. از کسانی که به تازگی به وادی وارد شدهاند نیز تقاضا میشوند هر آنچه درباره زبان و فرهنگ جاری خود میداند به صورت مکتوب جمع آوری کنند و چنانچه مقدور است در سایتها و وبلاگهای خود منتشر کنند. هر تحقیق و نوشته به ظاهر کم اهمیتی در آینده میتواند مرجع یک مقاله علمی باشد.
۳. از همه کسانی که در این زمینههای دارای نوشتههای و تالیفهای هستند تقاضا میشود که نوشتههای خود را در سطحی گسترده تر منتشر نماید.
۴. از نسل پیشین درخواست میکنیم تحولات در زمینهٔ عناصر فرهنگی را به دیده خوش بینی نگریسته و به نسل نو خویش اعتماد کنند. همان گونه که نسلهای پیشتر این زمام را به آنها دادن آنها نیز با سخاوت یاری گر نسل نو خویش باشند.
۵. نسل نو بلوچستان به آموختن کلاسیک زبان مادری خویش نیاز دارد بنابراین از همه دانشمندان و زبان شناس این عرصه میخواهیم زمینه را برای آموختن این زبان در سطوح مختلف فراهم نموده و از دولی که مردم بلوچ در آن ساکن هستند انتظار مساعدت میرود.