آواشناسی زبان بلوچی

آوا (phone) یک پدیده فیزیکی است که از طریق گوش دریافت می‌شود. به عبارت دیگر آوا نشانهٔ مادی، محسوس و گفتاری برای نظام‌های مجرد و ذهنی زبان است. هوای از طریق بینی یا دهان وارد شش‌ها می‌شود، سپس از طریق همین دو خارج می‌شود. هوا در هنگام خروج به تارهای صوتی در حنجره و حفره‌های دهانی و غنه‌ای بر خورد می‌کند. این برخورد‌های باعث تولید اصوات گوناگون زبان می‌گردند.

آواشناسی: با توجه به تعریف آوا، آواشناسی عبارت است از مطالعه وبررسی علمی صداهای یک زبان را آواشناسی می‌نامند. همه کوشش آواشناسان این است که روش نظامند برای توصیف هر صدایی عرضه کنند. آواشناسی به سه زمینه تحقیقاتی تقسیم می‌شود:۱- آواشناسی آزمایشگاهی ۲- آواشناسی شنیداری ۳- آواشناسی تولیدی همانگونه که در بالا توضیح داده شد هنگام خروج هوا ممکن است تارهای صوتی مانعی در برابر هوا گردند. مانع شدن تارهای صوتی باعث بوجود آمدن «واک» می‌شود. اگر جریان هوای بازدم بدون برخورد با تارهای صوتی از مجاری عبور کند، در حنجره هیچ آوایی تولید نمی‌شود. آواها با توجه به واک دار بودن یا نبودنشان به دو دسته مهم تقصیم می‌شوند: ۱- صامت ۲- مصوت

مصوت

مصوت یا واکه واج‌هایی هستند که از لرزه تارهای آوایی پدید می‌آیند و بدون برخورد با هیچ مانعی از مجرای دهان می‌گذرند. وضعیت دهان، لبان و زبان در چگونگی مصوت‌ها تاثیر دارد. چنانچه به هنگام تلفظ واکه زبان به جلوی دهان نزدیک شود واکه را پیشین می‌نامند. ولی اگر زبان به عقب دهان نزدیک شود واکه پسین نامیده می‌شوند. اندازه باز بودن حفرهٔ دهان و فاصله زبان و کام نیز در پیدایش نوع واکه دخالت دارد و واکه‌ها را با توجه به همین وضعیت به انواع: باز، بسته، نیم باز و بسته تقسیم می‌شوند.

واکه‌های زبان بلوچی

oː uː eː

iː

aː u i a

 

صامت‌ها

آن دسته از اصوات گفتار که در ادای آنها جریان هوا پس از عبور از تارهای صوتی در نقطه‌ای از حفرهٔ دهان در فاصله میان گلو و لب‌ها با مانعی برخورد کرده در برابر آن سدی ایجاد شود یا با فشار از تنگنایی بگذرد و یا مسیر حرکتش تغییر کند و به عبارت دیگر وضعیت حفرهٔ دهان و اندام‌های گفتار پس از عبور هوای بازدم از حنجره و قبل از خروج آنها از لبها تغییر یابد و در نتیجه آوای تازه‌ای بدان افزوده شود، صوت پدید آمده را صامت می‌نامند.

مصوت‌های زبان بلوچی
انسدادی انسدادی-سایشی سایشی لرزشی کناری- تقریبی تقریبی

بی واک p, t, ʈ, k ʤ s, ʃ, h r, ɽ l w

واکدار b, d, ɖ, ɡ ʧ z, ʒ
j

غنه n

 
m, ŋ

مصوت‌های مرکب زبان بلوچی

aːi au ai