کتاب: حماسه های مردم بلوچ

این کتاب نوشته مرحوم عبدالحسین یادگاری است.پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکده مردم شناسی در سال ۱۳۸۶ آن را منتشر کرد. این کتاب در ۳۶۲ صفحه دربردارنده مهمترین حماسه های مردم بلوچ است.
در ابتدای ویراستار علمی کتاب، دکتر موسی محمودزهی، مقدمه کوتاهی به همراه زندگی نامه ی مختصر نویسنده نگاشته است. نویسنده کتاب برای آنکه خواننده کتاب درباره آنچه که در ادامه می خواند پیش زمینه های فکری مناسب داشته باشد درباره بلوچستان و موقعیت جغرافیایی آن و همچنین درباره زبان بلوچی توضیحاتی را در کتاب گنجانده است. چون در این کتاب نوشته هایی به زبان بلوچی موجود است بطبع برای غیر بلوچ زبانان و حتی خود بلوچ ها خواندن آن اشعار دشوار است پس جدولی از علایم آوایی به کار رفته در آوانگاری اشعار،‌ در کتاب در همان صفحات نخست گنجانده شده است.
کتاب از هجده حماسه مشهور بلوچی تشکیل شده است. ساختار ارائه این هجده حماسه به گونه ای است که نیازهای خوانندگان مختلف مد نظر قرار گرفته شده است. در آغاز هر حماسه تصویری قرار داده شده است که به جلوه های بصری این کتاب تا حدودی افزوده است. نویسنده برای آنکه به خواننده خود پس زمینه مناسب برای هر حماسه را بدهد به طور مختصر درباره هر حماسه و داستان آن توضیحی به زبان فارسی می دهد. سپس شعر حماسی  به زبان بلوچی نقل می شود. در بخش بعد معنی فارسی اشعار آورده شده است و در آخر برای تسهیل در خواندن ؛ اشعار آوانویسی نیز شده اند.
در بخش نوشتن اشعار، ترجمه و آوانویسی آنها کاستی های  وجود دارد. مثلا در تایپ اشعار بلوچی و حتی فونت مورد استفاده دقت کافی به عمل نیامده است. ظاهرا این نوشته های با برنامه های معمولی تایپ کردن و استفاده از یونیکد به وجود نیامده اند که کیفیت پایین چاپ این صفحات خود گویای این معضل است. متاسفانه در نوشتن بلوچی در برنامه های رایانه ای توسعه ی متناسبی صورت نگرفته است. یکی دیگر از کاستی های این بخش جدا بودن شعر بلوچی و آوانگارهای اشعار است. همانگونه که قبلا اشاره شد اشعار، ترجمه و آوانگاری در سه بخش مجزا آمده اند. خواندن اشعار برای همه ممکن است آسان نباشد ولی قرار دادن آوانگاری هر بیت در کنار آن می توانست بخشی از این مشکل را حل کند. این جدا افتادن شعر و آوانگاری از هم  و ورق زدن های پی در پی برای مراجعه به آوانویسی ها برای خواننده ملال آور است.
این کتاب یکی از یادگار های عظیم برای حفظ ادبیات شفاهی بلوچستان است. این کتاب می تواند به همه خوانندگان خود در هر سطحی که باشند خواه بلوچ زبان یا غیر بلوچ زبان دیدگاه کلی از داستان های حماسی بلوچی را ارائه می کند. به عقیده من هر کسی که مشتاق دانستن درباره حماسه های بلوچی است این کتاب آغاز خوبی برای فهم حماسه بلوچی است. بنده مدت ها قبل به خصوص در دوران نوجوانی علاقه بسیار به دانستن درباره ی حماسه و شخصیت های آن داشتم. برای آنکه به این کنجکاوی پاسخی داده باشم گاه از والدین و اطرافیان می خواستم داستان فلان شخصیت را برایم بازگو کنند و یا درباره فلان داستان مختصری توضیح دهند. گاهی وقت ها برای دریافتن درباره هر داستانی حماسی به برخی اشعار شفاهی که توسط خوانندگان بلوچ به خصوص ملا کمال خان گوش می دادم. به هر حال به توجه به نقایصی که در هر کدام از منابع مذکور بود داستان ها را به طور دقیق و جزیی نمی دانستم. عدم وجود کتب بلوچی و همچنین نا آشنایی من به رسم الخط و نگارش زبان بلوچی استفاده از منابع مکتوب برایم تقریبا نا ممکن بود.
افراد زیاد همانند من  مشتاق به آموختن درباره زبان و فرهنگ و ادبیات بلوچی در جامعه وجود دارد. روی سخن بیشتر کسانی هستند که در جامعه ایران هستند و خواندن و نوشتن فارسی را می دانند، این کتاب به راحتی می تواند به شما در داشتن دیدگاه کلی درباره هر کدام از حماسه ها و حوادث تاریخی بلوچستان یاری رساند. این کتاب برای خوانندگان غیر بلوچ نیز توصیه می شود. آنها با مطالعه این کتاب می توانند درباره ی مردم بلوچستان و ادبیات غنی آنها آگاهی های لازم را کسب کنند.
این کتاب هر چند به لحاظ وجود تعداد کمی از حماسه های بلوچی دچار کمبود است ولی آغاز خوبی برای نگاهداشت این ادبیات غنی است. در مقایسه با کتاب ((میراث)) که به زبان بلوچی نوشته شده است اشعار بسیار کمی در آن گنجانده شده است. این کتاب می تواند آغاز خوبی برای محققان ما باشد تا با ادامه دادن این چنین راهی در اغنای این فرهنگ بیشتر بکوشند. آنها می توانند با جمع آوری دیگر بخش های ادبیات کهن و نو بلوچی  در حفظ و نگهداری و انتقال آن به نسل نو نقش مهمی ایفا کنند.

نوشته‌های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

یک دیدگاه

  1. استاد گرامی و دوست بسیار ارجمندم مصطفی جان دانشور !
    امیدوارم که حال و هوای همیشه خوبی داشته باشید . غرض از مزاحمت ، اینست که مدتهاست که من بر روی حماسه میر کمبر کار مینمایم . در این رابطه اسناد و مدارک بسیار ناچیزی در دسترس دارم .چنانچه شما اطلاعات و یامنابعی در دسترس دارید ، میتواند در این کار راهگشا باشد .
    حماسه میرکمبر از دیدگاه من یکی از بهترین حماسه ها در بعد جهانی است و نظیر ندارد . کتاب استاد یادگاری را نیز ندیده ام و کتابهای « حماسه های قوم بلوچ » و « افسانه های بلوچ » نیز شاید نکاتی داشته باشند . چنانچه اطلاعاتی در دسترس دارید و یا منابع فوق را در سایت خویش یا در سایت « پهره » منتشر سازید یا به آدرس ایمیل من بفرستید . از زحمات شما پیشاپیش سپاسگذار بوده و خواهم بود . مطالب پراکنده مرا میتوانید در سایت پهره مطالعه نمایید و با هدایات و نظرات خویش سرفراز نمایید . به امید موفقیت برای شما ! برادرتان کریم بلوچ _ تهلhttp://pahra.blogsky.com/
    http://balochivebtaak.blogsky.com/category/cat-14/